De pro-anabeweging

Being thin is more important than being healthy

Wat is de pro-anabeweging?

Anorexia-nervosapatiënten hebben zich verenigd op internet en hebben een geheel eigen beweging gevormd: de pro-anabeweging. ‘Ana’ is een afkorting voor anorexia nervosa. Voor de pro-anabeweging is Ana echter een koosnaampje voor de ziekte. De leden beschouwen anorexia nervosa niet als een ziekte waaraan ze aan leiden, maar als een manier van denken, een levenswijze waarin strenge regels omtrent eten een prominente rol spelen (Fox e.a., 2005). In dit stuk wordt aan de hand van verschillende websites waarop de pro-anagemeenschap zich manifesteert een analyse gegeven van deze beweging.

De beweging dankt haar bestaan aan de opkomst van internet. Verschillende websites dienen als ontmoetingsplaats. In deze virtuele wereld spreken ze met elkaar, wisselen ervaringen uit, ondersteunen elkaar en inspireren elkaar tot anorectisch gedrag. Het is niet verbazingwekkend dat het merendeel van de bevolking een geheel andere betekenis toedicht aan anorexia, deze websites moreel verwerpelijk vindt en ze het liefst zo snel mogelijk ziet verdwijnen. Men is van mening dat het bestaan van deze websites jonge meisjes ertoe aanzet om anorexia nervosa te beschouwen als het ultieme dieet. Om deze reden worden de sites ook herhaaldelijk door de aanbieders van het web gehaald. Toch blijven ze ondergronds circuleren, zodat men kan veronderstellen dat er een sterke behoefte bestaat om met elkaar in contact te komen. De pro-anabeweging is zich terdege bewust van het feit dat de buitenwereld de sites afwijst en stigmatiseert. Elke keer wanneer men een pro-anawebsite bezoekt wordt eerst boodschap gegeven dat deze website alleen bedoeld is voor mensen die zich affiliëren met anorexia en/of boulimia. Er wordt zeer duidelijk gemaakt dat de pro-anabeweging er niet op uit is anorexia te presenteren als het ultieme dieet, maar dat zij louter een ondersteunende functie wil vervullen bij anorexia nervosa. 

De participanten van de pro-anabeweging zoeken vooral medeleven en begrip bij hun lotgenoten. Binnen de gemeenschap vinden de leden mensen die dezelfde waarden aanhangen als zijzelf. De gemeenschap geeft hun de mogelijkheid volledig zichzelf te zijn en biedt hun een veilige omgeving waarin ze vrijelijk hun gedachten kunnen uiten en worden begrepen. Dit in tegenstelling tot hun directe sociale omgeving, zoals familie.

I was heard… I was understood, I didn’t feel I was doing something wrong and I would be banned.

Maar de beweging is niet alleen een gemeenschap waarin jongeren met een gemeenschappelijk probleem of gedeelde wereldvisie elkaar begrijpen. Men heeft het gevoel aan een speciale gemeenschap deel te nemen, die zich afzet tegen de gebruikelijke verklaringsmodellen van anorexia nervosa. Het biedt de participanten een doel, geeft richting en structuur aan het leven van de leden. Proactieve anorexia wordt niet gezien als een ziekte, maar als een lifestyle, waarin controle en zelfdiscipline van groot belang worden geacht in de strijd tegen voedsel, om het perfecte lichaam en het ultieme gewicht te bereiken. Slachtoffers zijn er niet. Aan de andere kant wordt anorexia niet beschouwd als een streng dieet; patiënten lijken zich wel bewust te zijn van hun psychische gesteldheid. 

Wie is Ana?

Op de websites komt anorexia nervosa vaak als persoon naar voren, genaamd Ana. Het is een verhevenheid, waaraan de leden zich kunnen optrekken. Ana stelt zich letterlijk voor op websites, ter illustratie:

My name, or as I am called by so called ‘doctors’, is Anorexia. Anorexia Nervosa is my full name, but you may call me Ana. Hopefully we can become great partners. In the coming time, I will invest a lot of time in you, and I expect the same from you.

Ana maakt gebruik van de websites om een positieve betekenis aan anorexia nervosa te geven, maar doet zich ook voor als een leider. Ze oefent haar invloed uit op het leven van haar leden. Zo legt ze sterke normen op aan haar participanten, die zij dienen te volgen om tot de groep te behoren. Ana bestaat als een gedeeld idee, zoals de leden vorm aan haar hebben gegeven en waaraan het individu zich compleet dient over te geven. Ana vertelt hun precies wat ze moeten doen, hoeveel ze moeten bewegen, hoeveel ze moeten eten, maar uiteindelijk ook hoe ze zich dienen te gedragen.

I expect a lot from you. You are not allowed to eat much. It will start slowly: decreasing of fat intake, reading the nutrition labels, cutting out junk food, fried food, etc. For a while, the exercise will be simple: some running, perhaps some crunches and some sit-ups. Nothing too serious. Perhaps drop a few pounds, take a little off of that fat tub of a stomach. But it won’t be long before I tell you that it isn’t good enough. Pretty soon I am telling you not only what to do with food, but what to do ALL of the time.

Ana gaat waar zij gaan en haar volgelingen incorporeren al haar normen en waarden.

I will expect you to drop your calorie intake and up your exercise. I will push you to the limit. You must take it because you cannot defy me! I am beginning to imbed myself into you. Pretty soon, I am with you always. I am there when you wake up in the morning and run to the scale. The numbers become both friend and enemy, and the frenzied thoughts pray for them to be lower than yesterday, last night, etc. You look into the mirror with dismay. You prod and poke at the fat that is there, and smile when you come across bone. I am there when you figure out the plan for the day: 400 calories, 2 hours exercise. I am the one figuring this out, because by now my thoughts and your thoughts are blurred together as one.

De gedachten van het individu en Ana worden één. Ana is altijd bij het individu. 

If you stay with me, I will worship you daily, I will run miles a day, come rain, snow, bitter cold or searing heat I will run from the pain and in fright. I will do 1,000 sit-ups a day and lie to my family about what I eat and how I feel. I will stop weeping when I feel your warm arms embrace my shivering body. I will numb the hunger pains with razor blades and your strength.

In ruil voor hun opoffering zijn ze op zoek naar haar wijsheid, vertrouwen en een doel. Bij Ana zoeken ze de kracht om een waardige vrouw te worden. Ana wordt daarbij gezien als een trouwe vriendin, iemand die je nooit in de steek laat, je begrijpt en je helpt met je problemen. 
Ook al blijkt uit de analyse dat de participanten de aanwezigheid van Ana niet elke dag even fijn vinden. Toch blijven ze bij haar, omdat zij hun als enige de waarheid vertelt, die anderen voor hen verzwijgen. 

Your friends do not understand you. They are not truthful. In the past, when the insecurity has quietly gnawed away at your mind, and you asked them, ‘Do I look….fat?’ and they answered ‘Oh no, of course not’, you knew they were lying! Only I tell the truth. Your parents, let’s not even go there! You know that they love you, and care for you, but part of that is just that they are your parents and are obligated to do so. I shall tell you a secret now: deep down inside themselves, they are disappointed with you. Their daughter, the one with so much potential, has turned into a fat, lazy, and undeserving girl.

Zij geloven dat de waarheid ligt bij Ana en laten haar daarom toe en naar verloop van tijd lijkt Ana grip te krijgen op het gehele leven van de participanten. 

I will devote myself to Ana. She will be with me wherever I go, keeping me in line. No one else matters; she is the only one who cares about me and who understands me. I will honor Her and make Her proud.

Eten betekent dat er geen controle meer is en dat je weer die ‘dikke koe’ wordt die je eerst was. Er is een breuk opgetreden in de relatie tussen het individu en Ana. 

Wie zijn de mensen achter Ana?

Wat nu precies de kenmerken zijn van de groep volgelingen van de pro-anagemeenschap is moeilijk te achterhalen, omdat alles zich op internet afspeelt. Wel mag men ervan uitgaan dat deze leden een subgroepering vormen van een grotere groep, namelijk de ‘anorexiepatiënten’.

Volgens het Trimbos-instituut komt anorexia nervosa vooral voor bij meisjes en jonge vrouwen. Van alle mensen met anorexia is ongeveer 90 tot 95 procent vrouw. 
Volgens het Trimbos-instituut waren er in 2003 ongeveer 5.600 mensen met anorexia nervosa in Nederland. Elk jaar zouden er ongeveer 1.300 patiënten bijkomen en ongeveer even veel genezen (ook al is dat soms maar tijdelijk). Deze cijfers zouden niet veel verschillen met andere landen. In de groep jonge vrouwen tussen 15 en 30 jaar lijden ongeveer drie op de duizend aan anorexia nervosa. Buiten deze leeftijdsgroep is anorexia zeldzamer. 

De mensen die participeren aan de pro-anabeweging zijn jong en internetgebruiker. Buiten het internet is er geen andere ontmoetingsvorm. Jongeren zoeken elkaar regelmatig op via internet. Dit gebeurt ten eerste vaak gewoon om de ontmoeting zelf. Massa’s jongeren zullen elkaar na school direct weer spreken, maar dan digitaal. De computer is voor hen een sociale machine (Boschma, 2006). Internet en de daarbij behorende toepassingen, zoals interactieve spellen, MSN, chatboxen en virtuele vriendengroepen zoals Hyves, zijn niet meer weg te denken uit het leven van deze jongeren en spelen een belangrijke rol in de socialisatie (Aupers, 2006). Zo telt Hyves alleen al ruim twee miljoen leden in Nederland. 

Op de tweede plaats kan internet een goede manier zijn om zonder gêne over problemen te praten, omdat je niet direct in contact met elkaar bent. De problemen die anorectische jongeren ervaren zijn hier een voorbeeld van, ook omdat in de directe omgeving mensen met dit ziektebeeld schaars zijn. Doordat internet de mogelijkheid biedt om snel en in groten getale gelijkgestemden te ontmoeten kunnen er gemeenschappen ontstaan zoals pro-ana. Het kan voor deze mensen een steun zijn in het behalen van hun gemeenschappelijk doel. Uit de citaten blijkt dat ze op deze manier het gevoel hebben meer controle over hun leven te hebben en dat ze met Ana als inspiratiebron de kracht, het vertrouwen en de motivatie vinden om dat doel te bereiken. 

I seek your wisdom, your faith and your feather weight.
She is not a liar, not harsh, not cruel, or unfair.
This is why she is my friend, she keeps me the girl I should be.
Anorexia nervosa is my companion, my lifestyle, my control, not my disease. 

Mensen in deze beweging zijn van mening dat het hypocriet is dat de samenleving anorexia bestempelt als ziek, terwijl men continu extreem slanke lichamen prijst en tentoonstelt. Ze zijn hun hele leven opgevoed met het idee dat slank zijn mooi is en dat de enige manier om succesvol te worden, is door slank te zijn. Nu worden ze door diezelfde mensen bekritiseerd op hoe ze leven, eten, sporten en op wat hun doelen zijn. Zoals op de websites gezegd wordt, bestaat 93 procent van mediabeelden uit erg slanke vrouwen. De fotogalerie ‘Thinspiration’, die op elke site te bezichtigen is, bestaat ook voornamelijk uit foto’s van slanke vrouwen die worden gebruikt in de media. 

Anorexia wordt beschouwd als een levensstijl waarin mensen de absolute controle nemen over wat ze eten en hoe ze leven. Zo wordt gezegd dat de mensen die hen bekritiseren waarschijnlijk zelf een eetstoornis hebben en jaloers zijn op hun zelfdiscipline.

Staring at our flat stomachs and slender thighs wishing they too could look like us so instead they try and make themselves feel better by criticizing us and putting us down (when secretly they wish they had the self-discipline we obtain).

Sommige participanten staan zelfs zeer negatief tegenover de rest van de wereld. Zo vraagt men Ana om de wereld te laten zien dat dun zijn schoonheid is en dat zij daar alles voor zullen doen. Zij onderscheiden zich van de rest van de samenleving, omdat zij wel de wil en de zelfdiscipline hebben om dun te worden, terwijl anderen zich volvreten. 

There is no reasonable answer to throw my body away like the others,
when I can be the strongest, yet the most proud human being.
While others shove, and shove food into their grubby mouths, 
I sit and watch in disgust.
I realize they are just wasting their time that they have been given,
and I have taken the opportunity to strive for my priorities.
But now my body is feeling weak,
and my mind has been controlling my life,
and now it is too late.

Uit een aantal citaten blijkt dat de ana’s bewust kiezen voor het toetreden tot de pro-anagemeenschap. Wanneer men een pro-anawebsite wilt bezoeken, stuit men altijd eerst op een welkomstsite waarin gewaarschuwd wordt voor de inhoud van de website:

This site will instead try and show you how to become comfortable in your own body and who you want to be; whether that be thin, fat or anything else. You now have the choice to view the ‘Anorexia’ pages which include pictures, information and so forth or you may wish to view the ‘Recovery’ pages where you can learn to leave Ana behind. It is your choice, so please choose wisely.

I made the big decision to become Ana in mid March when hitting the 300lbs. mark. I love being in control of my life and eating habit’s. I can actually say that Ana has really saved my life, because right now if I weren’t Ana I know that I would be 320-350lbs. and would have no energy (that’s if I were even alive still). Now, I am 259lbs. and have more energy and life in me than when I was 259lbs. [bedoeld wordt 300 lbs.] and getting bigger in 7th grade. Just today, I went for a walk around my neighborhood 3 times. The old me wouldn’t even feel like walking to the next room unless it was the kitchen or where my bed was. Thank you to all of the Ana’s who helped me see Ana for what it really is, and thank you for supporting me. I wouldn’t be here if it weren’t for you!” 

Aan de andere kant blijkt uit analyse dat de participanten zich niet vele malen gelukkiger voelen dan voorheen nu ze tot de pro-anabeweging horen. Uit de citaten blijkt eerder dat deze groep bestaat uit lotgenoten die allen op zoek zijn naar perfectie, maar nog een lange lijdensweg te gaan hebben. Wat de leden bij elkaar houdt is dat zij allen één en hetzelfde doel voor ogen hebben en dat ze tijdens de lijdensweg steun en motivatie zoeken bij elkaar. Ze vinden medeleven en begrip in de pro-anabeweging, maar vormen ook een soort cult, waardoor zij Ana met trots kunnen dragen. Op slechte dagen voelen ze zich dik en waardeloos, op goede dagen machtig en trots op datgene waar ze mee bezig zijn en de behaalde resultaten. Anorexia is dan de wijsheid van de schoonheid en voorziet hen van kracht en controle om dat schoonheidsideaal te behalen.

Dit is een samenvatting van ‘De pro-anabeweging. Een nieuwe religieuze beweging?’ en ‘De pro-anabeweging: van buitenstaanders naar gevestigden’ van Esmeralda Kuijs, toegespitst op alleen een beschrijving van de pro-anabeweging. De websites waarop de vertooganalyse gebaseerd zijn, zijn vanuit privacy-overwegingen niet vermeld. De citaten die zijn gebruikt zijn vaak zeer persoonlijk en daarom anoniem gehouden. Mocht hier omwille van verificatie vraag naar zijn, kunt u altijd contact opnemen met de redactie.