Column: Kijk jij porno?
In meer dan 80% van pornofilms komt geweld voor tegen vrouwen. De meeste porno is gefilmd vanuit het perspectief van de man, met weinig aandacht voor de beleving en het verloop van de opwinding van de vrouw. Gewilde pornoactrices bezitten meestal de kenmerken van een bepaald schoonheidsideaal die jij waarschijnlijk niet (allemaal) hebt, zoals grote borsten, volle lippen, een slanke taille, stevige billen etc. Naar hen kijken zou je het gevoel kunnen geven dat jouw uiterlijk daar (op geen enkele manier) aan voldoet. Behoorlijk vrouwonvriendelijk allemaal, zou je kunnen concluderen. Dus waarom zou je dan toch als vrouw porno willen kijken? Onderzoek laat echter zien dat een verrassend aantal vrouwen regelmatig porno kijkt. In dit artikel zoek ik naar mogelijke verklaringen, met ervaringen vanuit mijn eigen praktijk. Volgens de sexual script theory kun je menselijke seks niet begrijpen door er alleen vanuit de biologische aspecten naar te kijken, maar moet je daarbij ook cultureel/historische, sociaal/interactieve en persoonlijk/intrapsychische invloeden onderzoeken.
Allereerst is er een groep vrouwen die seks heel gewoon vinden, al vanaf jonge leeftijd masturberen en op internet seksfilmpjes en porno kijken, soms samen met een vriendin of zus. Voor hen is porno geen probleem, want zij ervaren seks niet bewust als problematisch. Voor hen geen taboe (althans daar lijkt het op). Bij deze groep horen ook de jonge meiden en vrouwen die een bepaald idee hebben over hoe je je seksueel moet gedragen om je vriend of man te verleiden en te ‘pleasen’. Wanneer je porno bekijkt, kleurt die je seksuele verwachtingen en opvattingen. ‘The effectiveness of video pornography depends upon the viewer’s belief that the sex is plausibly “real” in some way; a pornographic film or video is both a ‘documentary’ and a fantasy, of successful arousal and orgasm as enacted by the performers. The viewer’s sexual arousal requires a suspension of belief in pornography’s fictional character (Escoffier 2003)’. Wat je ziet beïnvloedt je eigen ideeën van hoe je denkt dat seks lekker is – voor jou en/of je partner. O.a. door de invloed van porno wordt seks in onze cultuur vaak gekoppeld aan een ideaalplaatje: het zou op een bepaalde manier moeten voelen, het zou er volgens een bepaald script uit moeten zien.
Ik vermoed dat de meerderheid van de vrouwen die regelmatig porno kijken, teleurstellende ervaringen heeft met seksualiteit, in sommige gevallen was er sprake van misbruik. Als jou dit is overkomen, schaam je je voor deze ervaring en wanneer er sprake was van machtsmisbruik, is het helemaal pijnlijk. Meisjes die ervaring hebben met een vorm van seksueel gedrag die door hun omgeving als negatief wordt bestempeld – seks kent nog veel taboes in onze Nederlandse cultuur −, praten er vaak met niemand over en proberen nieuwe intieme (seks)ervaringen uit de weg te gaan. Deze individuele, eenzame beleving van seks is ingewikkeld, want van alleen masturberen wordt je verlangen naar intimiteit niet gestild. Dan kun je vluchten in allerlei vormen van seks, zoals masturbatie met fantasieën, het bekijken van porno, online chatten, sexting, regelmatige seksafspraken met (wisselende) partners of het zoeken van gewelddadige seks of andere bijzondere vormen van seks.
De twee laatste klinken onlogisch (tegen de achtergrond van (angst voor) machtsmisbruik), maar niet als je bedenkt dat hierbij geen enkele intimiteit in het spel is. Je kunt met pornogebruik of een anonieme seksdate je kwetsbaarheid verborgen houden, want er komt toch geen gelijkwaardige relatie van. Dat is wat ik in mijn praktijk ontdekte: het is seksueel teleurgestelde of beschadigde vrouwen niet zozeer te doen om de seks, maar om een onderliggend gevoel. “Ik zoek, naast genot en ontlading, ook verbinding. Ik zoek het gevoel gewild te zijn in wat mij uniek maakt, gezien, gekend, verzorgd en geliefd. Het gevoel dat ik niet alleen ben, maar er iemand is waarbij ik mezelf kan zijn, mezelf kan uiten en kan geven.” Veel vrouwen zoeken dus meer dan alleen genot. Ze verlangen naar intimiteit en missen bij hun nabije omgeving aandacht voor hun gevoelens, wensen en verlangens. Dat zie ik ook in partnerrelaties terugkomen. Vrouwen proberen niet zelden gehoord te worden via seks. Helaas blijkt dat meestal niet (of alleen tijdelijk) te werken. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel. Omdat de vrouw een gemis ervaart in de relatie, probeert zij dit op te lossen door seksueel te voldoen. De man (of de vrouw) raakt gewend aan het ontvangen van seksueel genot zonder daar relationeel/emotioneel een proportionele bijdrage aan te hoeven leveren. Zo werkt het overigens ook bij porno: je ontvangt een beloning (bij een orgasme komt o.a. dopamine en endorfine vrij) waarbij een prestatie naar verhouding ontbreekt.
Als je voor jezelf duidelijk hebt waaróm je naar porno kijkt, en je herkent daarin de beschadigde factor in jouw verhaal, dan helpt het je misschien om je af te vragen hoe je intimiteit (zowel emotioneel als seksueel) weer zou aandurven. Wat verlang je? Helpt het je om je gevoelens van verlangen en gemis, (on)gekend zijn, (on)veiligheid en wan-/vertrouwen weer te leren waarderen in plaats van negeren? Mijn overtuiging en ervaring is dat je seksueel genot weer durft te ervaren wanneer er sprake is van een gezonde context: wederzijdse intimiteit (je binnenste durven delen), vertrouwen, toewijding en (emotionele) veiligheid.
Doorpraten? Neem gerust contact op via dichterbijherstel.nl/jantine of bekijk de Facebookpagina van Dichterbij Herstel.
Jantine Stam is psychosociaal therapeut en betrokken bij gespreks-/therapiegroepen voor vrouwen met seksuele overpeinzingen. Tevens heeft zij de website doorbrokenschaamte.nl opgezet. De website richt zich op vrouwen die worstelen met porno en zelfbevrediging.