Het zijn onzekere tijden voor spaarders. Banken vallen om, ze worden aangevallen door hackers en digitale betaalsystemen liggen dagen achtereen plat. Geldbezitters zoeken daarom naar alternatieven om hun geld veilig te stellen. Een van die alternatieven komt uit de anarchistische hoek. Een financiële innovatie bedacht door computerprogrammeurs heeft zich lang buiten de schijnwerpers weten te houden, maar lijkt nu ook door Nederlandse media te worden opgepikt.

Sinds de crisis op Cyprus is er enorm geïnvesteerd in de crypto-currency de BitCoin. Deze digitale munt is dankzij het zwabberende bankwezen steeds meer in trek en is daarom de laatste maanden vertienvoudigd in waarde. De munt is overigens niet ‘hard’, maar bestaat puur uit software. Steeds meer bedrijven gaan over tot het accepteren van dit nieuwe betaalmiddel. Ook kan worden gehandeld zonder tussenkomst van banken. Banken die niet meer door elke Europeaan zo worden vertrouwd als vroeger.

Wat drijft spaarders die hun geld nu investeren in zoiets ontastbaars als een digitale code? Of zijn zij de ‘early adopters’, die voorzien dat de Bitcoin de Euro misschien gaat vervangen? Hoe het gaat lopen weten we nog niet, maar de tijd is rijp om meer over deze zogenaamde Bitcoins (BTC) te weten te komen.

Hoe het is begonnen

Hoewel de media de Bitcoin pas net beginnen op te pikken, bestaat deze echter al iets langer. De eerste bitcoins zagen het licht aan het begin van de kredietcrisis in 2008. Een jaar daarvoor werd door Satoshi Nakamoto een paper gepubliceerd hoe een peer-to-peer netwerk (op de manier zoals bij Napster, Kazaa, Acquisition, etc.) kan dienen om een digitale valuta te verhandelen. Ten tijde van de crisis heeft hij dit plan verwezenlijkt, echter is er sindsdien niets meer van hem vernomen. Bloggers speculeren over de identiteit van de programmeur en velen vermoeden dat het geen Aziaat is, maar een Britse academicus die met meerdere partners schuilgaat onder de Japanse alias.

‘Nakamoto’s’ paper geeft aan dat het gebruiken van de bitcoin enorm in de transactiekosten zal snijden. Het systeem is namelijk gebaseerd op encryptie in plaats van op een tussenpersoon, als bijvoorbeeld een bank, die de transactie medieert en hiervoor kosten rekent.1 Misschien is de bitcoin hierom uitgevonden, puur als financiële innovatie.

Waar bitcoins eerst nog voor insiders waren, is markt anno 2013 enorm gegroeid. De omvang is dan ook niet gering meer. Per maand wordt er gemiddeld wereldwijd een half miljard US$ verhandeld in de nieuwe valuta op Mount Gox, een van de grotere online bitcoin beurzen.2

Hoe werkt het

BTC is een open source, peer-to-peer, elektronisch geldsysteem dat individuen in staat stelt zonder tussenkomst van banken transacties te verrichten via het internet. Sinds de eerste versie zijn er slechts kleine veranderingen aangebracht. De innovatie bestaat nog steeds uit 2 aspecten: de manier van versleutelen (encryptie) en het in stand houden van het netwerk door ‘mining’.

Het encryptie-protocol is te complex om hier te beschrijven, maar het zorgt in ieder geval voor één ding: bescherming van het betaalsysteem tegen fraude en valsmunterij door codering.

Nakamoto bedacht naast de encryptie ook een prikkel voor gebruikers om processortijd in te zetten voor het verwerken van de transacties en het coderen van de bitcoins. Op basis van het aantal berekeningen kunnen nieuwe munten worden gemaakt, door nieuwe codes te programmeren. Dit wordt mining genoemd. Netwerk-onderhouders kunnen verdienen aan de ‘gedolven’ bitcoins, die ze op hun beurt aan het netwerk kunnen verkopen. Om het minen winstgevend te houden, zetten fanatiekelingen mining-rigs op. Dit zijn aaneengeschakelde systemen van tientallen processoren die puur bezig zijn met het verwerken van data uit het BTC-netwerk.3 De verkoopprijs minus de kosten is de winst die deze mensen op kunnen strijken met het leveren van deze dienst.

Elke geïnteresseerde kan via https://mtgox.com/ een account aanmaken, waarmee de valuta gekocht kan worden. Met iDeal kunnen euro’s op de account gezet worden die je tegen de lopende koers om kan wisselen naar BTC. Het is niet veel anders dan een account bij alex.nl, echter je kan maar investeren in slechts één fonds. Met behulp van deze virtuele wallet kan bij sommige websites al online transacties worden gedaan en dit aantal winkels groeit per dag.

Ook buiten de virtual reality kunnen al aankopen gedaan worden. Een caféhouder in Delft schijnt al bitcoins te accepteren, omdat zijn klanten hier volgens hem om vroegen.4 Via zijn iPad kan hij QR-codes genereren, dat zijn die zwart-wit gepixelde blokken die je vaak op abri’s ziet. De klant kan dan uiteindelijk via zijn mobiel, door de code te scannen op de iPad, het geld overmaken. Mogelijk is de vraag in Delft groot, omdat hier veel technische studenten wonen, die flink aan het minen zijn geslagen.

Voor- en nadelen

Koffie betalen met bitcoins klinkt nu misschien overdreven en nerderig. Waarom zou je deze valuta gebruiken als je ook met euro’s kan betalen? Maar voor internationale businesses zijn de voordelen overduidelijk. Bij internationale transacties rekenen banken namelijk transactiekosten. De ING-bank rekent bijvoorbeeld voor een wereldbetaling 0,1% van de waarde van de transactie, oplopend tot maximaal €50 euro.5 Met bitcoins is er geen bank als intermediair. De consument betaalt dus geen extra kosten. Mooi dus voor ondernemer en consument die tegen een lagere kostprijs kunnen handelen.

Deze decentralisatie brengt ook een grote schaduwzijde met zich mee. Het succes van de BitCoin is namelijk vooral te danken aan de website Silkroad. Met een beetje gegoogle kan je ook hier een account aanmaken, om op deze variant van http://www.marktplaats.nl te gaan beginnen met handelen. Na een paar klikken is duidelijk dat het hier niet gaat om die beeldjes, racebaan of nieuwe sneakers. Nee, het gaat hier om allerhande smokkelwaar van Prozac tot cocaïne en van strijkers tot Kalasjnikovs. Volgens Amerikaans onderzoek wordt op Silkroad maandelijks meer dan 1,2mln$ aan illegale waren verhandeld.6 Sinds het ontstaan van de BTC is dit ruilmiddel grotendeels voor deze handel gebruikt. Het biedt namelijk als voordeel dat de transacties niet geregistreerd worden door banken. De transfers kunnen dus volledig anoniem en ongecontroleerd plaatsvinden. Men kan zich afvragen of het dus wel ethisch verantwoord is om bitcoins te kopen, gezien veel smokkelaars rijk worden door de toenemende waarde van de munt.

Maar om een bekende bank te quoten: ‘Geld wordt pas fout of goed, door wat je er samen mee doet’. Je zegt het maar. Sommigen hebben al toevlucht gezocht in dit nieuwe geld. Het decentrale karakter spreekt consumenten aan. De inflatie in het systeem wordt gereguleerd door de mining en het is zo ontworpen dat tegen 2040 alle munten gedolven zullen zijn en de inflatie dus voor eeuwig 0% is geworden. Dit tegenover de Federal Reserve en ECB die op elk moment kunnen bepalen bij te gaan drukken en de waarde van de dollar of euro te kunnen doen laten verminderen.

Echter, de bitcoin-markt is nu zeer onvoorspelbaar. Waar de waarde in 2012 nog $10,- was, is deze sinds de problemen in Cyprus opgeblazen tot maar liefst $266,-, om in april volledig weer in te klappen tot minder dan de helft van deze piekprijs. Een andere onzekere factor is dat in het verleden de BTC niet hacker-proof is gebleken. In augustus 2010 schijnt een transactie te zijn geen geweest waar waarschijnlijk bitcoins gekopieerd te zijn geweest. Ook is het al voorgekomen dat elektronische wallets gehackt en geplunderd zijn en dat ook het online wisselkantoor Mt. Gox niet immuun is gebleken tegen vijandige aanvallen.7

Hoe ziet de toekomst eruit

Concluderend zullen ondernemers wellicht de kansen in gaan zien van gereduceerde transactiekosten door het gebruik van Bitcoins. Simpelweg omdat ze een voordeel kunnen boeken op concurrenten die zich nog niet bewust zijn van dit nieuwe ruilmiddel. Het succes zal afhangen van welke bedrijven willen innoveren en deze bitcoin-betalingen durven te gaan accepteren. Risico op waardevermindering kan worden afgedekt door na iedere transactie meteen de bitcoins te verkopen voor harde valuta’s zoals de euro of dollar. Speculeren, door bitcoins op te sparen, zou kunnen, maar is zoals iedere belegging niet zonder risico.

Verder zullen ethische bezwaren waarschijnlijk geen rol spelen. Menigmaal is al door Amerikaanse senatoren geprobeerd om Silkroad plat te leggen en daarmee ook de ontwikkeling te stoppen van de Bitcoin. Echter is dit tot op heden niet gelukt, mede dankzij de beveiliging van het Tor-netwerk waarmee de zwarte marktplaats moet worden bezocht door de gebruikers. Ook indirecte financiering van criminele activiteiten hoeft geen grote parten te spelen. Immers dit ook uiteraard gebeurd in het huidige regime van euro en dollar. Veel banken investeren namelijk met het geld van hun spaarders in wapens en andere beleggingen waar wij liever geen weet van hebben. De meeste mensen schijnen daar niet veel moeite mee te hebben. Dus waarom dan ethische bezwaren hebben met de BTC?

De meesten mensen zullen zich echter nog niet wagen aan de Bitcoin. Misschien moet er eerst meer gewenning komen om in virtuele goederen te investeren. Maar gewenning waarvoor precies eigenlijk? Dat digitale objecten waardeloos zijn? Nee. Als het er echt op aan komt zijn Bitcoins net zo waardeloos als die papiertjes met eurotekens die nu in je portemonnee zitten. In gevallen van ernstige crisis, hyperinflatie en verlies aan vertrouwen, kunnen bankbiljetten alleen nog maar gebruikt worden om de kachel mee te branden. Veel meer waarde hebben ze dan niet meer.