Intelligentie is, zelfs wanneer men zich beperkt tot de psychologie, een ontzettend divers begrip. De psychologie kent vele subdisciplines met elk hun eigen definitie van intelligentie, en ook binnen deze subdisciplines bestaan vaak strijdende theorieën over de verklaring van intelligentie. Bovendien blijkt het verband tussen intelligentie en het ogenschijnlijk nauw verwante begrip cognitie zeer complex. De verwarring lijkt compleet. Hoe komen we er nu achter waar intelligent gedrag uit voortkomt, of zelfs maar wat intelligentie eigenlijk is? Kees-Jan Kan en Han van der Maas verhelderen in dit artikel de stand van zaken in het hedendaagse onderzoek naar intelligentie, mede aan de hand van een model dat in hun onderzoeksgroep ontwikkeld is.
Lees verderFunctional Magnetic Resonance Imaging (fMRI) is uit het hedendaagse cognitief psychologisch onderzoek bijna niet meer weg te denken. Ook in andere takken van wetenschap doet het zich gelden, evenals in de journalistieke media waarin men geregeld afbeeldingen van gekleurde hersenen vindt. Wat kunnen we eigenlijk met deze informatie? In dit artikel gaat Johannes Fahrenfort in op de werking en functionaliteit van (f)MRI. Hoe relateert zich dit ten opzichte van andere meetmethodes en wat kan het bijdragen aan een beter begrip over de werking van de hersenen?
Lees verderDe aard van onze moraliteit is te verklaren aan de hand van filosofische en neurologische theorieën en geven inzicht in waarom mensen in de moderne samenleving dikwijls cognitief falen, of niet bereid zijn, om hun verantwoordelijkheid voor de indirecte gevolgen van hun handelen te erkennen. Hoe komt dit verantwoordelijkheidsgevoel tot stand? En hoe wordt het verval van deze morele wil beïnvloed door de moderne samenleving?
Lees verderDe processen die plaatsvinden in onze hersenen zijn op diverse niveaus te bestuderen. Er zijn er die beweren dat gedrag een essentieel onderdeel moet zijn van psychologisch onderzoek, terwijl anderen beweren dat men moet kijken naar de kleinste deeltjes die ons bekend zijn, willen we ooit volledig begrijpen hoe onze hersenen werken. Dit reductionistische proces zorgt voor vele interessante botsingen, onder andere op gebied van cognitieve neurowetenschappen. De auteur behandelt in dit artikel de verschillende uitersten van reductionisme en geeft daarbij zijn interpretatie van wat een verstandige benadering voor dit eeuwenoude debat zou zijn.
Lees verderBlinden hun zicht terug geven, al is het voor een deel, doet nog het meest denken aan sciencefiction. Hoewel de recent ontwikkelde technologie van oogimplantaten en chirurgische ingrepen in sommige gevallen een uitkomst kan bieden, is het voor veel blinden nog wachten op een echte doorbraak. Al in 1992 ontwikkelde een Nederlandse natuurkundige een vrij revolutionair systeem genaamd The vOICe. Dit systeem maakt het mogelijk een visuele gewaarwording te creëren van de omgeving door gebruik te maken van de oren. Nu, bijna twee decennia later, loopt er nog vrijwel geen blinde gebruiker rond met dit systeem en rijst de vraag waarom dit idee nog niet is doorgebroken.
Lees verderIn de openingsscène van de film Perfume van Tom Tykwer wordt de afschuwelijke viezigheid van de stad Parijs niet alleen waargenomen door de ogen en oren, maar kun je de geur ook bijna ruiken. In Texas Chainsaw Massacre is het soms effectiever om je oren dicht te stoppen dan een kussen voor je hoofd te houden wanneer er ledematen worden afgezaagd. Bij het ervaren van films spelen niet alleen de ogen een rol. Een heel scala van zintuigen wordt geprikkeld om een boodschap, ervaring en emotie over te brengen. Lotte Kroese analyseert in haar artikel de relatie tussen film en de toeschouwer door een vernieuwende blik te werpen op de rol van zintuiglijke waarneming in de filmervaring.
Lees verderNaarmate je ouder wordt, lijken de jaren voorbij te vliegen, terwijl als kind een jaar net zo goed een eeuwigheid had kunnen zijn. Kent de tijd daadwerkelijk verschillende snelheden, of is hier iets anders aan de hand? Aniek Hollanders legt uit hoe ons autobiografisch geheugen ons voor de gek houdt.
Lees verderLang is er gedacht dat de mens geboren wordt met een hoeveelheid hersencellen waar hij het de rest van zijn leven mee moet doen. Hersencellen zouden zich namelijk niet kunnen delen of vernieuwen. Bij schade is het dan jammer maar helaas, er is niet veel aan te doen. Recent is echter gebleken dat dit beeld niet klopt. Hercencellen kunnen zich toch delen en de hieruit ontstane nieuwe cellen kunnen zich ontwikkelen tot volwassen hersencellen. Dit proces wordt adulte neurogenese genoemd.
In dit artikel wordt de kennis die op dit moment bestaat over adulte neurogenese besproken. Ook wordt er ingegaan op mogelijkheden voor de toekomst. Is er hoop voor mensen met hersenziektes zoals depressie, dementie en Parkinson?
Lees verderOver de vraag waarom wij bepaalde dingen mooi of juist lelijk vinden, wordt al eeuwenlang gedebatteerd. Door recente ontwikkelingen in de neurowetenschap is het mogelijk geworden om te onderzoeken welke hersenprocessen bij de ervaring van schoonheid betrokken zijn. Het nieuwe vakgebied dat uit deze ontwikkelingen ontstaan is, neuro-esthetiek genoemd, probeert te verklaren hoe en waarom een dergelijke ervaring tot stand komt. Elise Seip laat zien tot welke inzichten over schoonheid onderzoekers in deze spannende nieuwe wetenschappelijke discipline lijken te komen, waarbij eveneens duidelijk wordt in welke mate evolutionaire verklaringen van toepassing kunnen zijn op een ‘abstracte’ ervaring als schoonheid.
Elise Seip studeerde psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. In 2007 behaalde zij aan diezelfde universiteit een master Cognitieve Science.
Lees verderIn een eerder artikel in BLIND! (nummer 2) betoogde Annemie Ploeger dat de evolutionaire psychologie een eenzijdig beeld geeft van de stand van zaken in de evolutionaire biologie. De waarde van de evolutionaire ontwikkelingsbiologie voor de evolutionaire psychologie zou onderschat worden. In het huidige artikel beschrijft zij een concrete toepassing van kennis uit de evolutionaire ontwikkelingsbiologie op de psychologie. In hoeverre kan de evolutie van vroege embryonale ontwikkeling iets zeggen over het ontstaan van psychische stoornissen zoals schizofrenie?
Annemie Ploeger studeerde af in psychologie. Zij werkt momenteel aan de Universiteit van Amsterdam aan een proefschrift over de rol die de evolutionaire ontwikkelingsbiologie kan spelen in de ontwikkelingspsychologie. Zij geeft ook onderwijs over evolutionaire psychologie.
Lees verder