Doodgaan blijft voor velen een groot mysterie: onbekend, duister. Maar zoals bij vele duistere mysteries bestaan er onbewust vele aannames met betrekking tot dit fenomeen. Bert Keizer komt als verpleeghuisarts veel in aanraking met de dood en gaat in deze column, die eerder in Trouw verscheen, tegen enkele van deze aannames in. Zo is doodgaan volgens hem bepaald geen prestatie en ook geen duidelijke gebeurtenis. Niet het duidelijk overstappen van een grens. Ook vertelt Keizer over zijn ervaringen met de bewuste en gekozen manier van sterven door het plegen van euthanasie.
Lees verderIs creativiteit gestructureerd of komt het voort uit een natuurlijk proces? In dit artikel beschrijft kunsthistorica Petra Else Jekel de verschillende aspecten die een kunstenaarsschap vormgeven. Ze gaat daarbij vooral in op de kunstzinnige creatie als cyclus van leven en dood.
Lees verderHoewel de opdeling niet waterdicht is, betoogt Sander van Maas dat het concept ‘schoonheid’ uiteenvalt in meerdere categorieën. Naast de gewone, ‘ordinaire’ vorm van schoonheid, en de sublieme schoonheid, introduceert de schrijver een derde concept: de ‘affirmatieve’ schoonheid. Deze schoonheid kent geen precedent en dwingt je tot een sprong in de onbekende terreinen van je emoties. Affirmatie leidt men naar het onbekende en is daarom in potentie verregaand en gevaarlijk.
Dr. Sander van Maas is voorzitter van het Nederlands Genootschap voor Esthetica en hij is werkzaam binnen de leerstoelgroep Muziekwetenschap binnen de Faculteit voor Humanistiek van de Universiteit van Amsterdam. Als postdoc onderzoeker is hij op het moment betrokken in het project ‘New Music and the Turn to Religion’. Daarnaast onderwijst hij Muziek Esthetica aan het Conservatorium van Amsterdam. Van Maas’ publicaties bevatten onder meer een interdisciplinaire studie over Olivier Messiaen met de titel Doorbraak en Idolatrie: Olivier Messiaen en het geloof in muziek (Delft: Eburon, 2003).
Lees verderMet zijn Kritik der Urteilskraft, introduceerde Kant de esthetica als volwaardige tak van de filosofie. Sindsdien wordt dit werk vaak als uitgangspunt genomen van hedendaagse besprekingen van ‘schoonheid’. Schoonheid, en Kants analyse daarvan, zijn echter door de eeuwen heen in de filosofie van de kunst steeds verkeerd begrepen. In dit artikel herstelt Patrick Healy de betekenis die Kant oorspronkelijk aan schoonheid toekende, en bespreekt de implicaties voor ‘afgeleide kunst’ als architectuur.
Patrick E. Healy is docent wetenschapsfilosofie aan de bouwkundefaculteit van de Technische Universiteit Delft. In 2005 gaf hij een lezingenreeks over Beauty and the Sublime, waarin hij de ontwikkeling van filosofische esthetiek sinds de achttiende eeuw behandelde.
Lees verderZich bedienend van het uitgebreide werk van Plato stelt Albert van der Schoot een coherent beeld samen van Plato’s opvatting over het concept ‘schoonheid’. Beginnend met Plato’s beeldspraak van de ziel die wordt getrokken door twee paarden, geeft Van der Schoot een noodzakelijke introductie in Plato’s kentheorie die rept over ware kennis in de vorm van Vormen en Ideeën. Op basis hiervan komt Van der Schoot tot een intrigerende conclusie over de ware aard van schoonheid.
Albert van der Schoot doceert (muziek)esthetica en cultuurfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn publicaties omvatten onder meer ‘De Ontstelling van Pythagoras’ (Kok Agora, 1998) en een bijdrage aan de bundel ‘Tien Westerse Filosofen’ (Uitgeverij Nieuwezijds, 2000).
Lees verderMichel Foucault was een Franse filosoof die leefde van 1926 tot 1984. In zijn leven heeft hij vele boeken geschreven waarin hij kernbegrippen zoals waarheid, macht, lust en ‘het zelf’centraal stelde. In het boek Surveiller et Punir beschrijft hij de werking van de criminaliteit en de gevangenis. In een gevangenis wordt volgens hem niet alleen de vrijheid van een veroordeelde ontnomen, maar wordt de veroordeelde ook tot misdadiger gemaakt. Hoewel de gevangenis criminaliteit zou moeten tegengaan, vervallen veel ex-gedetineerden tot recidive. Toch wordt de gevangenis als apparaat aangehouden door de politiek. Dit leidt tot de vraag of de politiek de criminaliteit wel wíl tegengaan of dat zij de criminaliteit juist gebruikt.
Lees verderVroeg of laat vraag je het je af: hoe is ons heelal ontstaan? Wetenschappers zijn al sinds mensenheugenis op zoek naar een antwoord op deze vraag. In dit artikel analyseren Iris Groen en Sjoert van Velzen drie theorieën over het ontstaan van ons heelal. Naast de theorieën van de wetenschappers Leonard Susskind en Lee Smolin bespreken ze ook de theorie van Intelligent Design, die ervan uitgaat dat er een ontwerper aan het werk is geweest. Op het niveau van de evolutietheorie is Intelligent Design niet meer serieus te nemen. Is dit in de kosmologie ook zo?
Iris Groen en Sjoert van Velzen hebben afgelopen jaar hun bachelor Bèta-gamma aan de Universiteit van Amsterdam afgerond. Groen doet daar momenteel de research master Cognitive science en de master Wetenschapsfilosofie. Van Velzen doet een master Particle physics en een master Astrophysics aan dezelfde universiteit. Dit artikel is eerder verschenen in het februarinummer van De Gids in 2007.
Lees verderDat Charles Darwin met de introductie van zijn evolutietheorie grote veranderingen teweeg heeft gebracht in het wetenschappelijk denken is algemeen bekend. Minder weten we over hoe zijn boek toentertijd werd ontvangen. Omdat we weten dat de evolutietheorie tot op de dag van vandaag controversieel is, is het wellicht verleidelijk te denken dat het publiek in die tijd, wellicht onder invloed van de kerk, niet klaar was voor zijn werk. Dit beeld is echter onjuist: ook in die tijd waren er mensen buiten de Britse wetenschappelijke upperclass die overtuigd werden door Darwins evolutietheorie. Een voorbeeld hiervan was de Nederlander Hartogh Heijs van Zouteveen, die niet alleen vertalingen van Darwins werk verzorgde, maar zijn theorie ook op andere gebieden trachtte toe te passen en te verspreiden. Aan de hand van zijn gepubliceerde werk bespreekt Menno Wiegman hier hoe Hartogh Heijs te werk ging, welke obstakels hij op zijn weg tegenkwam en hoe hij heeft bijgedragen aan de verspreiding van Darwins ideeën.
Lees verderHet individualisme viert hoogtij deze dagen; we zijn zeer gesteld op onze vrijheid en autonomie. We zijn niet meer afhankelijk van iets of iemand die ons denken bepaalt, niet van iemand die ons een geweten voorhoudt, maar we staan op eigen benen en vinden alles in grote mate zelf uit. Op het terrein van voedingsmiddelen echter hebben wij volgens Michiel Korthals een belangrijke stap in de ontwikkeling van onze autonomie gemist. In deze maatschappij, waarin datgene wat onze honger stilt niet meer dan enige passen van ons vandaan ligt, weten we en verdiepen we ons niet meer in wat voedsel precies is en hoe het daar gekomen is. Anderen bepalen voor ons wat gezond en lekker eten is, maar ook wat eten überhaupt betekent. Eten is nu niets meer dan brandstof geworden en Michiel Korthals wijst op de problemen die dit met zich mee brengt. Hij pleit daarom voor een andere metafoor en daarmee voor een andere behandeling van voedsel.
Lees verderEthiek is een vakgebied binnen de filosofie, maar het heeft ook sterke raakvlakken met de biologie. Johan Braeckman vertelt in de interdisciplinaire honoursmodule ‘Ethiek van DNA tot 9/11’ hoe filosofie en biologie elk eigen beschrijvingen en verklaringen geven van moraliteit. Immanuel Kant heeft een rationeel argument, Robert Trivers een evolutionair-biologisch argument en Charles Darwin een taalkundig argument. Hanneke Posthumus volgde het eerste college van de module en schreef een collegeverslag. Zij studeert aan de Universiteit van Amsterdam en volgt de bacheloropleiding Gedrag en same
Lees verder