Verstoppertje spelen in het park of je eerste verjaardag op school vieren, de fijne herinneringen uit je kindertijd blijven je je hele leven bij. Helaas geldt dat ook als je als kind mishandeld bent, verwaarloosd of seksueel misbruikt. Deze gebeurtenissen worden trauma’s die in je volwassen leven doorwerken. In dit artikel wordt gekeken naar de gevolgen van trauma’s bij kinderen, naar reeds bestaande therapieën van traumaverwerking en naar de nieuwe behandelmethode van Bruce Perry.

Gevolgen van trauma

Er blijken verschillen te zijn in breinontwikkeling tussen getraumatiseerde kinderen en niet- getraumatiseerde kinderen; bij de laatste groep zijn de breinpatronen minder of niet goed ontwikkeld. Het stress-responssysteem functioneert anders dan bij niet-getraumatiseerde kinderen en er vindt onvoldoende zelfregulatie plaats. In onderstaande figuur 1 zijn de breingebieden van twee groepen kinderen weergegeven. Het bovenste figuur is een weergave van de ontwikkeling van de verschillende hersengebieden van getraumatiseerde kinderen en de onderste figuur van kinderen zonder trauma. Er is een groot verschil te zien tussen beide figuren. Bij het kind met een traumatisch verleden zijn de verschillende hersengebieden veel minder goed ontwikkeld ten opzichte van het niet-getraumatiseerde kind. Deze verschillen zijn onder andere een verklaring voor het feit dat getraumatiseerde kinderen vaker kampen met gedragsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen.

Figuur 1. Bron: Bruce D. Perry

De gevolgen van een trauma kunnen het breingebied negatief beïnvloeden, en zo ernstige gevolgen hebben op ontwikkelingsgebieden van kinderen. Een veilige hechting en een goede band tussen kind en opvoeders zijn essentieel voor een goede ontwikkeling, maar bij kinderen met een trauma is hier vaak geen sprake van. Wanneer er geen veilige hechting heeft plaatsgevonden bij kinderen, heeft het kind vaker last van gedrags-, opvoedings- en ontwikkelingsproblemen. Een veilige hechting zorgt ook voor een goede stressverwerking en bij het ontbreken van de eerste, ontberen kinderen met een trauma de capaciteiten om in hun verdere leven goed met stress om te kunnen gaan. Uit verschillende onderzoeken is ook gebleken dat kinderen zichzelf vaak als het middelpunt van de wereld zien en hierdoor denken zij dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het trauma.

Beeld: Thomas Briggs

Voorgaande therapieën

Er zijn twee veelgebruikte therapieën bij het behandelen van kinderen met trauma’s: gedragstherapie en EMDR-therapie. Bij EMDR-therapie wordt er door middel van gerichte vragen teruggegaan naar een traumatisch moment uit het verleden van het kind. Alle heftige emoties van de gebeurtenis komen bij het kind tijdens deze therapie weer naar boven, en vervolgens worden deze stimuli gekoppeld aan een andere respons. De therapeut kan bijvoorbeeld vragen of het kind de handen van de therapeut volgt wanneer die zijn hand voor het gezicht van het kind heen en weer beweegt. Het doel van deze therapie is dat het kind kan terugdenken aan een traumatische herinnering, maar dat dit terugdenken geen nare klachten meer met zich meebrengt. In de praktijk blijkt echter vaak dat deze therapie niet altijd de gehoopte resultaten oplevert. Ze werkt soms niet goed bij het behandelen van kinderen met trauma’s, en soms werkt ze zelfs averechts.

Ook wordt gedragstherapie ingezet om kinderen met een trauma te behandelen, en dan met name traumagerichte cognitieve gedragstherapie. Deze therapie houdt in dat het kind voor een lange tijd herhaaldelijk wordt blootgesteld aan een herinnering van de traumatische gebeurtenis met als doel om de emotionele reactie zo veel mogelijk te minimaliseren, of helemaal te laten verdwijnen. Helaas blijkt ook deze therapie niet altijd effectief te zijn bij kinderen.

Neurosequential Model of Therapeutics (NMT)

Een vernieuwend hulpverleningsmodel op het gebied van traumaverwerking bij kinderen is het Neurosequential Model of Therapeutics (NMT). Het NMT is ontwikkeld door Bruce Perry en collega’s. Bruce Perry is een kinderpsychiater en oprichter van de Child Trauma Academy. In deze kliniek worden technieken ontwikkeld om kinderen met psychotrauma’s te helpen. Uit neurocognitief onderzoek dat Perry heeft gedaan, is gebleken dat het brein kan veranderen door herhaalde stimulering van bepaalde hersengebieden. Bij kinderen met trauma’s draait het er dan om dat bepaalde connecties in hun brein die in relatie staan met het trauma veranderd kunnen worden. Vanuit dit startpunt en deze informatie is het NMT ontwikkeld. In het NMT hulpverleningsmodel is een belangrijke rol weggelegd voor de ouders, het is voor het kind namelijk belangrijk om zo veel mogelijk therapeutische ervaringen op te doen in zijn of haar eigen omgeving. Dit gaat volgens deze therapie door middel van liefdevolle aandacht en stabiele relaties in een veilige omgeving. Er wordt gebruik gemaakt van massage, muziek en bewegingstherapie.

Bruce Perry schrijft in zijn boek De jongen die opgroeide als hond:

‘Ons brein is een historisch orgaan, een weerspiegeling van onze persoonlijke geschiedenis. Omdat het brein zich grotendeels vroeg in het leven ontwikkelt, hebben traumatische herinneringen vanuit de kindertijd dramatisch veel invloed op de ontwikkeling van het brein.’

Voor de toekomst zijn er nog belangrijke aanbevelingen op het gebied van Neurosequential Model of Therapeutics (NMT). Het is allereerst van belang dat de capaciteit van het aantal mensen die kennis hebben over de ontwikkeling van het brein toeneemt. Daarnaast is het ook essentieel dat er nog meer interventies komen op het gebied van nieuwe klinische implicaties zoals yoga en meditatie. Uit steeds meer recente studies is namelijk gebleken dat meditatie een positieve bijdrage kan leveren bij verschillende mentale stoornissen. Bruce Perry geeft eigenlijk als belangrijkste boodschap aan professionals dat een veilige omgeving vaak al heel erg belangrijk kan zijn voor kinderen met een traumatisch verleden. Een veilige relatie kan op zich al helend werken, ook als die later in het leven van een getraumatiseerd kind alsnog wordt aangeboden.