Researching The Ripper

Zelden heeft een seriemoordenaar zoveel aandacht getrokken als Jack the Ripper, de man (of misschien vrouw) die minimaal vier moorden pleegde in het Londen van victoriaans Engeland in het najaar van 1888. Volgens enkele bronnen zou hij zelfs dertien moorden hebben begaan. Gedurende de twintigste eeuw hebben verschillende theorieën de ronde gedaan over de identiteit van deze mysterieuze moordenaar. Wetenschappers die Jack the Ripper tot hun vakgebied hebben, gaan zelfs zo ver zichzelf ripperologen te noemen. Toch is er tot op de dag van vandaag geen sluitende theorie over wie Jack the Ripper werkelijk was.

Het victoriaanse Engeland 

De Engelse samenleving in de negentiende eeuw is in meerdere opzichten een tegenstrijdige te noemen. Met de opkomst van Darwin en andere wetenschappers verminderde de invloed van de religie die eeuwenlang de boventoon had gevoerd in de westerse wereld. De term Fin de Siècle wordt vaak toegepast wanneer we het hebben over de laatste een à twee decennia van het victoriaanse Engeland. Oscar Wilde ging zelfs zo ver dat hij sprak over Fin du Globe. Het was het tijdperk van boeken als Dr. Jekkyl and Mr. Hyde, The Picture of Dorian Gray en Dracula. De kennis van de anatomie verspreidde zich, zodat niet alleen chirurgen er kennis van hadden, maar ook mensen die kranten lazen als The Star: een blad dat in de tijd van The Ripper werd opgericht en dat uitvoerig berichte over de walgelijke moorden. 

The Star was een links georiënteerde krant die tegenwicht bood aan rechtse kranten en die voet aan de grond kreeg door het toenemende alfabetisme onder de burgers. Deze krant werd op 17 januari 1887 opgericht en heeft een cruciale rol gespeeld in de zaak, door continu als eerste met nieuwe feiten te komen. Dat de zaak van Jack the Ripper zo populair werd kwam dus mede door de opkomst van het alfabetisme. Voor zijn tijd waren er al andere seriemoordenaars, maar die kregen nauwelijks aandacht, omdat slechts een klein deel van de bevolking geletterd was, waardoor massale paniek uitbleef. Maar daarnaast waren de moorden ook zo gruwelijk dat het nieuws zich wel moest verspreiden. Vaak lagen de darmen verspreid rond het lichaam en in minstens twee gevallen werd er zelfs een orgaan verwijderd. 

Slechts een kleine groep mensen hoefde zich echt persoonlijk zorgen te maken over The Ripper: hij vermoordde enkel prostituees. Maar nergens ter wereld waren er in die tijd zoveel te vinden als in Londen. Schattingen lopen uiteen van 60.000 tot zelfs 80.000 op een bevolking van enkele miljoenen. Dit beeld staat in schril contrast met het idee dat de meeste mensen hebben van het kuise Engeland, waar vrouwen nog geen bloot been tentoon mochten stellen. Het was een samenleving die sterk georiënteerd was op fatsoen en goede manieren. 

De moorden vonden allemaal plaats in het Whitechapel-district van Londen, een deel van East End, een wijk die bekend stond als bijzonder armoedig. Vele bewoners waren afhankelijk van voedselbanken. Deze armoede was de ideale voedingsbodem voor criminaliteit en prostitutie. Armoede was ook een vruchtbare bodem voor antisemitisme, de joden behoorden vaak tot de gegoede burgerij. Deze jodenhaat leidde ertoe dat men The Ripper vaak een jood noemde. Ook werd hij wel als buitenlander (vaak een Pool) afgeschilderd, omdat een beschaafde Engelsman in de ogen van het grote publiek zoiets nooit zou kunnen doen.

Motivatie

Het is niet ondenkbaar dat een figuur als Jack the Ripper seksueel gefrustreerd was en dat deze frustratie ertoe geleid heeft dat hij een haat tegenover vrouwen creëerde. Uiteindelijk kan deze haat zo zijn gegroeid dat hij overging tot het vermoorden van vrouwen. En welke vrouw was er nu kwetsbaarder dan een prostituee?

Het kan ook zijn dat hij een moraalridder was die zichzelf een heilige opdracht had gesteld, maar dat kan niet verklaren waarom hij zo gruwelijk te werk ging. Uit de verslagen van de autopsies valt op te maken dat The Ripper vaak de baarmoeder, de vagina of de schaamlippen verwijderde, hoewel niets erop wijst dat hij zijn slachtoffers seksueel mishandelde voor de moorden. Het doel van The Ripper is überhaupt moeilijk te achterhalen, omdat hij zijn wulpse slachtoffers vaak ernstig toetakelde, maar hen nooit seksueel misbruikte. 

Dat Jack the Ripper zeer bekend was in Whitechapel blijkt uit het feit dat hij er moeiteloos de weg kon vinden. Bij een van de moorden werd hij bijna op heterdaad betrapt, maar hij wist te ontkomen en later die avond pleegde hij nog een moord. Dit kan erop wijzen dat hij in deze buurt woonde en zich misschien wel ergerde aan de grote hoeveelheid prostituees.

De vraag blijft bestaan waarom Jack eigenlijk stopte. Er zijn naast de vijf bekendste moorden nog acht andere moorden die met The Ripper in verband worden gebracht, maar uiteindelijk is hij nooit als zodanig ontmaskerd. Professor Luigi Cancrini van de universiteit van Bologna creëerde een psychologisch profiel van Jack the Ripper, bewerend dat het geweld dat The Ripper nodig had uiteindelijk moest leiden tot zelfmoord. Anderen zeggen dat hij werd opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Het is hoe dan ook niet honderd procent zeker dat The Ripper stopte. Het kan zijn dat hij zijn modus operandi veranderde of dat hij op een andere plek in de stad of het land toesloeg. 

Verdachten

In de loop van de tijd zijn er verschillende mensen beschuldigd. Naast de eerder genoemde joden werden ook vaak Polen als verdachten aangewezen. Twee daarvan verdienen bijzondere aandacht: David Cohen (waarschijnlijk een pseudoniem van ene Nathan Kaminsky) en Aaron Kosminski, maar geen van tweeën werden zij veroordeeld. Toch schrijft Martin Fido in een essay getiteld David Cohen and the Polish Jew Theory dat Kaminsky de meest voor de hand liggende verdachte was, omdat hij enige maanden nadat de moorden stopten opgenomen werd in een psychiatrische inrichting.

Naast joden en Polen werden er nog andere bevolkingsgroepen aangewezen als verantwoordelijk, zoals de vrijmetselaars. Sommigen gaan zelfs zo ver te beweren dat het ging om een lid van de koninklijke familie of de privé-arts van koningin Victoria. Deze laatste wordt bijvoorbeeld in de film From Hellneergezet als de dader. 

Profiel en identiteit van The Ripper

Een ander punt van speculatie is hoe hij zijn slachtoffers om het leven bracht. Alles wijst erop dat ze hem vrijwillig de rug toekeerden en dat hij vervolgens hun keel doorsneed. Wat hij daarna met het lijk deed, verschilde elke keer, maar vaak werden organen en andere onderdelen verwijderd die typisch vrouwelijk waren, zoals de baarmoeder, de schaamlippen of de borsten.

Er zijn enkele aanwijzingen dat The Ripper een grote anatomische kennis had, omdat hij bij een van de slachtoffers de nier had verwijderd zonder andere organen te beschadigen. Dit is natuurlijk geen sluitend bewijs dat Jack een slager of arts was, maar het toont wel aan dat hij zichzelf onder controle had, omdat hij de tijd nam voor zeer precies werk. Aan de andere kant takelde hij sommige slachtoffers zo toe dat er eerder sprake is van een monster dan van een mens.

Een curieus voorwerp in de hele Ripper-zaak is een dagboek dat door hem zelf geschreven zou zijn. Deskundigen zijn het er nog altijd niet over eens of het hier om een origineel of om een vervalsing gaat. Er staan in elk geval feiten in die alleen Jack the Ripper en een zeer gering aantal mensen uit zijn tijd konden weten. Mocht dit dagboek authentiek zijn, dan blijkt daaruit in elk geval dat de man geletterd was. Aan de andere kant zou hij een brief aan de politie hebben geschreven, die als volgt luidt:

From Hell.
Mr Lusk
Sor, I send you half the Kidne I took from one women, prasarved it for you, tother piece I fried and ate it, it was very nise, I may send you the bloody knif that took it out if you only wate a whil longer.
Signed.
Catch Me When You Can Mishter Lusk.

Natuurlijk is het mogelijk dat The Ripper met opzet veel spelfouten maakte om de politie op het verkeerde been te zetten. Het staat wel vast dat een groot deel van de Engelse bevolking nog niet geletterd was en zeker in een arme wijk als de East End waren er slechts weinigen die wisten hoe je nicemoest spellen. Overigens is een andere brief ook de oorzaak van de naam van Jack the Ripper:

Dear Boss,
I keep on hearing the police have caught me but they wont fix me yet. I have laughed when they look so clever and talk about being on the right track…. I am down on whores and I shant quit ripping them till I do get buckled. Grand work the las job was. I gave the lady no time to squeal. How can they catch me now.

Deze brief is ondertekend door iemand die zichzelf Jack the Ripper noemt. De spelling is in deze brief aanmerkelijk beter dan die in de andere brief. Jack speelt een spel met de politie en voorspelt hoe hij zijn volgende slachtoffer zal toetakelen:

You will soon hear of me with my funny little games… The next job I do I shall clip the ladys ears off and send to the police officers just for jolly wouldn’t you.

Enige uren later werd er inderdaad een lijk gevonden waarvan de oren afgesneden waren.

Het eerder genoemde dagboek kwam in handen van onderzoekers, maar dat gebeurde pas in 1992, honderdvier jaar na de moorden, en de vraag is of het compleet is. Deskundigen moesten het op authenticiteit testen, maar zij konden het niet met elkaar eens worden. Een van de verdachten was James Maybrick die zich meerdere malen agressief had gedragen tegenover zijn vrouw. Hij was een hypochonder en bracht regelmatig bezoekjes aan zijn dokter, Fuller. Ten tijde van de moorden nam het aantal bezoeken echter nog verder toe. In zijn dagboek staat te lezen: 

Fuller believes there is very little the matter with me. Strange, the thoughts he placed into my mind. I could not strike. I believe I am mad, completely mad.

Er is nog een naam die hier speciale aandacht verdient: Joseph Barnett, de echtgenoot van het laatste slachtoffer, Mary Jane Kelly. Barnett werkte op de markt als visverkoper en had zich voor die functie een zekere handigheid met (fileer)messen eigen gemaakt. Hij wist dat zijn vrouw prostituee was en waarschuwde haar meerdere malen dat dit een bijzonder gevaarlijk en oneervol beroep voor haar was. Toen er op een dag twee hoeren bij hen in huis trokken omdat ze geen onderdak hadden, vertrok Barnett en zei dat hij niet terug zou komen zolang de hoeren in zijn huis leefden.

Als er een denkbeeldige cirkel van zo’n kilometer rond zijn huis getrokken zou worden, zouden de vijf moorden die waarschijnlijk door The Ripper zijn begaan, daar binnen vallen. Daar komt nog bij dat het laatste slachtoffer zijn eigen vrouw was en dat zij zo was toegetakeld dat ze vrijwel onherkenbaar was door de verminkingen. Haar hart was bijvoorbeeld uit haar lichaam verwijderd. 

Dat er na deze moord niets meer van de man is vernomen, lijkt te suggereren dat als hij The Ripper was hij de drift die hem tot moorden dwong onder controle gekregen had. Wat hem ook een waarschijnlijke verdachte maakt, is dat de prostituees uit de buurt hem als de echtgenoot kenden van een van hun collega’s, wat dan zou kunnen verklaren waarom ze hem zo dichtbij lieten komen zonder om hulp te schreeuwen. Jack zelf was zo slim meteen de keel door te snijden zodat zijn slachtoffers niet meer om hulp konden schreeuwen.

De forensische experts van de FBI hebben een aantal criteria opgesteld aan de hand waarvan een psychopathische seriemoordenaar herkend kan worden. Barnett voldoet aan een groot deel van deze herkenningspunten. Hij kwam uit een arm gezin en was jong toen zijn vader stierf. Hij was iemand die niet veel contact zocht met anderen en hij leed aan echolalie, een psychische aandoening die vaak in verband wordt gebracht met zowel autisme als psychosen, twee aandoeningen die het gevoel kunnen doen afvlakken en gewetenswroeging sterk kunnen verminderen.

Zelfs nu, zo’n honderdtwintig jaar na de gruwelijke moorden spreekt Jack the Ripper tot de verbeelding, wat wel aangetoond wordt doordat er nog jaarlijks boeken over hem verschijnen met theorieën over zijn identiteit. Ook Hollywood heeft door de jaren heen veel aandacht aan hem besteed, met als een van de meest recente films From Hell, met Johnny Depp als de op waarheid gebaseerde inspecteur Abberline. Zolang onduidelijk blijft wie de echte Jack the Ripper was, zal hij tot de verbeelding blijven spelen.

Noten en/of literatuur

Jakubowski, M. en N. Braund (red.), Jack the Ripper, New York, 1999.

Wilterdink, N. en B. van Heerikhuizen, Samenlevingen, Amsterdam, 1999.

http://www.casebook.org/ 

http://www.victorianweb.org/history/sochistov.html

http://www.victorianweb.org/vn/index.html